“Objects contain and shape visions of the world; they script user behavior.”(Akrich)

Neutraal?

toekomstTechnologieën zien we vaak nog als neutrale instrumenten. Het kon wel eens verstandiger zijn om te beseffen dat technologieën altijd worden gebruikt binnen bestaande sociale structuren. Technologieën zijn niet alleen 'wat ze doen', maar ook wat ze betekenen voor gebruikers in hun dagelijkse context. We nemen meestal het uitgangspunt aan dat technologieën de toekomst zullen bepalen. Toekomstverwachtingen zijn echter vaak gelaagd, dubbelzinnig en afhankelijk van eerdere ervaringen met verandering.

Culturele constructie

Technologieën worden niet alleen ontworpen, maar worden ook sociaal gevormd en ervaren binnen specifieke culturele contexten. Deze benadering nodigt uit tot een antropologische blik op technologie, waarbij de nadruk ligt op hoe mensen technologieën gebruiken, interpreteren en integreren in hun dagelijks leven.

Toekomstbeelden zijn cultureel geconstrueerd. We verbeelden ons toekomstige leven niet puur rationeel, maar binnen het kader van hun huidige overtuigingen, waarden en ervaringen. Technologie speelt hierin een dubbele rol: enerzijds voedt het toekomstfantasieën (bijv. robots, slimme steden, zelfrijdende auto's), maar anderzijds vormt het ook de middelen waarmee we proberen onze toekomst te realiseren (bijv. gebruik van apps voor gezondheidsbeheer).

Vorming

Toekomstbeelden zijn cultureel bepaald. In sommige culturen wordt de toekomst gezien als cyclisch (bijv. traditionele landbouwgemeenschappen): de toekomst lijkt op het verleden. In andere culturen (vooral modern-westers) wordt de toekomst vaak als lineair en vooruitstrevend voorgesteld: altijd gericht op groei, verbetering en innovatie.

Technologieën worden niet alleen verbeeld, ze worden ook gebruikt als instrumenten om de toekomst actief vorm te geven. We maken plannen rond nieuwe technologie (bijv. scholing voor AI-vaardigheden). Technologie verandert verwachtingen (bijv. de normalisering van afstandswerk door beeldbellen).

Toekomstverbeeldingen zijn dus cultureel en sociaal gevormd. Technologie speelt een belangrijke rol, maar de manier waarop mensen de toekomst voorstellen en vormgeven varieert sterk per context. Er is niet één toekomst, maar vele mogelijke toekomsten.

Een dominant toekomstscenario zoals bijvoorbeeld ‘slimme steden’ gaat vaak uit van gelijke toegang tot technologie en gelijke voordelen voor iedereen. In werkelijkheid echter versterken nieuwe technologieën vaak bestaande sociale ongelijkheden (bijv. digitale kloof).

Literatuur

Lanzeni, D. e.a. (2022). An Anthropology of Futures and Technologies. Routledge
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! SWP